Қазақстандағы жеке кәсіпкерлер келесі себептер бойынша айыппұл алуы мүмкін:
— тіркеудің болмауы;
— салықтарды төлеу проблемалары;
— міндетті жарналарды төлеу проблемалары;
— салық режимін дұрыс таңдамау;
— жеке кәсіпкер үшін тым көп табыс;
— терминалдың болмауы.
Тіркеудің болмауы
Кәсіпкердің жазалануының бірінші себебі – тіркеудің болмауы. Кейбір азаматтар кәсіпкерлік қызметті тіркеусіз жүргізу арқылы айтарлықтай үнемдеуге болады деп сенуі мүмкін. Алайда, бұл бұзушылық үшін 25 айлық есептік көрсеткіш (АЕК) мөлшерінде немесе 2024 жылы 92 300 теңге, ал қайталап бұзғаны үшін екі есе көп айыппұл төлеуге тура келеді.
Салықтарды төлеу проблемалар
Тіркеуден өткен жеке кәсіпкер белгіленген мерзімде табыс есебін жүргізуге және салықты уақтылы төлеуге міндетті. Кешіктіру тәртіп бұзушылық болып саналады: бірінші рет төлемді орындамау туралы ескерту түріндегі ескерту арқылы шығуға болады, бірақ кейіннен кешіктірілген әрбір күн үшін Ұлттық Банктің базалық мөлшерлемесінің 1,25 еселенген мөлшерінде айыппұл салынады. салық сомасына Қазақстан Республикасы қосылады.
Айта кетерлігі, салықты толық төлемегені үшін де айыппұл қарастырылған. Бұл жағдайда қосымша салық есептілігін уақытылы жасап, қалған соманы төлеу қажет.
Сондай-ақ айыппұлдар бар:
— егер декларацияда салық сомасының бір бөлігі ғана көрсетілсе — салықтардың төленбеген бөлігінің 20%;
— ағымдағы төлемдерде салықтарды ішінара төлеу үшін — салықтардың төленбеген бөлігінің 30%.
Егер жеке кәсіпкер «Салық берешегі туралы» хабарлама алған болса, ол оны өтегенін растауы немесе қарызды өтеуге ақшаның жеткіліксіздігі туралы хабарлауы керек. Хабарламаға жауап беру мерзімдері және елемеу кезіндегі салдарлар да хабарламада көрсетілген.
Қайталап бұзғаны үшін – 25 АЕК (92 300 теңге) көлемінде айыппұл қарастырылған.
Міндетті жарналарды төлеу мәселелері
Кәсіпкер өз қызметкерлері үшін міндетті жарналарды төлемегені үшін де жазалануы мүмкін. Ол әрбір қызметкер үшін осы жарналардың есебін жүргізуге және салық органына есептерді үнемі жіберуге міндетті. Бұл талаптарды орындамау, әлеуметтік төлемдерді төлемеу немесе ішінара төлемеу бұзушылық деп танылады. Алғаш рет жеке кәсіпкердің иесіне ескерту, ал қайталап бұзғаны үшін төленбеген жарна сомасының 20 пайызы көлемінде айыппұл салынады.
Салық режимін дұрыс таңдамау
Бір айта кетерлігі, жеке кәсіпкерлер арасында жиі кездесетін қателіктердің бірі салық режимін дұрыс таңдамау болып табылады. Кәсіпкер есеп беруді және салықты дұрыс емес режим бойынша төлеуді жалғастырса, бұл қатені салық органдары анықтаған кезде қиындықтарға әкелуі мүмкін. Өйткені, кейбір жағдайларда қателік салдарынан кәсіпкер нақты төлегеннен аз төлеуі мүмкін. Бұл белгілі болған кезде, салықтарды қайта есептеуге байланысты қарыз пайда болуы мүмкін, ол үшін өсімпұл есептеле бастайды. Салық пен әлеуметтік төлемдерді уақтылы төлемегені үшін айыппұл салу қаупі де бар.
Жеке кәсіпкер үшін тым көп табыс
Тағы бір жиі кездесетін жағдай — кәсіпкер өз компаниясының айналымының өсуін қадағаламайды. Жеке кәсіпкердің айналымы жылына 20 000 АЕК-тен (73 840 000 теңге) асатын болса, онда ол қосылған құн салығын (ҚҚС) төлеуге және тиісінше тіркеуге тұруға міндетті. Кәсіпкерлік айналым осы шекті деңгейден асып кетсе, ал кәсіпкер тіркелмеген болса, ол тіркеуді кешіктірген кезең үшін айналым сомасының 15% мөлшерінде айыппұл алу қаупі бар. Мысалы, жылдық айналым 80 миллион теңге болса, онда пайыздық мөлшерлеме осы сома мен ҚҚС шегі арасындағы айырмадан алынады. Сондықтан тауар айналымы асып кеткен бойда дереу тіркеліп алған дұрыс. Бұл үшін кәсіпкерге шекті межеден асқан сәттен бастап бір апта уақыт беріледі. Егер мұны уақытында жасамасаңыз, жеке кәсіпкерге 50 АЕК (184 600 теңге) көлемінде айыппұл салынады.
Терминалдың болмауы
Барлық саудагерлер транзакцияларын касса арқылы жүргізуге, сондай-ақ қолма-қол ақшаны төлеу лимиті талаптарын орындауға тиіс. Егер сіз дүкенде картамен төлей алмасаңыз және сатушылар «тек қолма-қол ақшаны қабылдайтын болса», бұл заң бұзушылық болып табылады. Кәсіпкер бірінші рет ескерту алады. Егер ол бір жыл ішінде POS-терминал орнатпаса, оны қайталап бұзғаны үшін 40 АЕК (147 680 теңге) көлемінде айыппұл салынады. Сатушылар да сатып алушыларға түбіртек беруге міндетті. Әйтпесе, кәсіпкер бірінші рет бұзушылық үшін ескерту, ал екінші рет 20 АЕК (73 840 теңге) көлемінде айыппұл алуы мүмкін. Осылайша, Қазақстан кәсіпкерлері айыппұлдар мен басқа да жағымсыз салдарға тап болмас үшін барлық заңдарды сақтауы керек, ал сатып алушылар жосықсыз сатушылардың құрбаны болмас үшін өз құқықтарын есте ұстағаны маңызды.